Milovan Đilas

Na slobodi njemu, a nešto kasnije i Aleksandru Rankoviću, pripada vodeća uloga u obnavljanju i širenju partijske organizacije u Srbiji i 1937. Đilas je postao član Pokrajinskog komiteta za Srbiju.

Iste godine, na čelo Komunističke partije Jugoslavije došao je Josip Broz Tito i Đilas postaje član najužeg jugoslovenskog partijskog vođstva – Centralnog komiteta i Politbiroa.

U toku rata, Đilas je sve vreme član Vrhovnog štaba Narodno-oslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije (NOV i POJ), u martu 1944. dobio je čin general-lajtnanta, a u decembru 1947. general-pukovnika.

Đilas je 25. decembra 1953. jednoglasno izabran za predsednika Savezne narodne skupštine.

Bio je u partiji bio na raznim dužnostima, ali je najpoznatiji bio kao ideolog i teoretičar. U vreme sukoba izmedju Sovjetskog Saveza i Jugoslavije, koji je postao otvoren 1948, on je najtemeljnije i najjasnije razvijao ideje o nezavisnosti Jugoslavije i o potrebi demokratizacije jugoslovenske partije i jugoslovenskog društva.

Na Trećem (vanrednom) plenumu Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, održanom 16. i 17. januara 1954. u Beogradu, Tito je optužio Đilasa za „revizionizam”. Zbog navodnog protivljenja politici partije i ugrožavanja njenog jedinstva i vlasti, Đilas je isključen iz Centralnog komiteta. Po slobodnoj volji istupio je 19. aprila iz partije.

Zbog intervjua Njujork tajmsu u kome je kritikovao političko stanje u Jugoslaviji i istakao potrebu postojanja opozicione partije kao činioca demokratizacije, Đilas je 24. januara 1955. osuđen na kaznu strogog zatvora od osamnaest meseci, uslovno na tri godine.

Sledeće godine, 1956, uhapšen je 19. novembra i osuđen 12. decembra na tri godine strogog zatvora zbog kritike jugoslovenskog stava neutralnosti, koji je u stvari predstavljao podršku brutalnoj sovjetskoj vojnoj invaziji kojom je ugušena revolucija u Mađarskoj. Dok je bio u Kazneno-popravnom domu u Sremskoj Mitrovici kao kažnjenik broj 6880 (koji će 28. aprila 1958. biti promenjen u broj 1732), objavljena je u Sjedinjenim Američkim Državama Nova klasa. Đilas je 4. oktobra 1957. izveden pred Okružni sud u Sremskoj Mitrovici i 5. oktobra osuđen na sedam godina zatvora, u zbiru s ranijom kaznom na devet godina.

Đilas je uslovno pušten iz zatvora 20. januara 1961.

Ponovo je uhapšen 7. aprila 1962. zbog knjige Razgovori sa Staljinom i osuđen 14. maja na pet godina zatvora.

Oslobođen je 31. decembra 1966. bez uslova, osim petogodišnje zabrane da daje bilo kakve izjave ili bilo šta objavljuje. Đilas je odbio da se pridržava ove zabrane.

Ova kazna mu je sabrana s prethodnim kaznama, tako da je konačna osuda bila na kaznu zatvora od trinaest godina.  U Titovoj Jugoslaviji, Đilas je izdržao ukupno devet godina zatvora

Od maja 1937. do 27. marta 1952. bio u braku s Mitrom Mitrović. Godine 1952, 11. juna, venčao se sa Štefanijom Barić (1921-1993).

Govorio je ruski i engleski, a služio se i francuskim.

Umro je 20. aprila 1995. i sahranjen je u roditeljskoj grobnici u rodnom selu Podbišću.

Dela koja je objavio: Članci, Lenjin o odnosima među socijalističkim državama [rasprava], Razmišljanja o raznim pitanjima [politički eseji], Legenda o Njegošu [rasprava], Nova klasa [studija], Nesavršeno društvo: i dalje od „Nove klase‟, Druženje s Titom [memoari], Vlast [memoari], Vlast i pobuna, Tamnica i ideja, Susreti sa Staljinom, Razgovori sa Staljinom, Njegoš: pjesnik, vladar, vladika, Crna Gora,  Gubavac i druge priče, Revolucionarni rat, Ljubav i druge priče, Izgubljene bitke, Sluga božji i druge pripovetke, Pad nove klase: Povest o samorazaranju komunizma, Bošnjak Adil Zulfikarpašić, Svetovi i mostovi I-II, Rane pripovetke, Najlepše pripovetke Milovana Đilasa, Besudna zemlja, Problemi naše književnosti i drugi međuratni članci, Pisma iz zatvora.